Co się składa na cenę benzyny?
Czy wiecie, że na cenę benzyny w około połowie składają się podatki? Kupując cokolwiek innego w sklepie (poza nielicznymi wyjątkami, o tym potem), podatki to najwyżej 23% ceny produktu – jest to podatek VAT. Co zatem jest takiego w paliwie, że rząd nakłada na nie aż tyle obciążeń?
Na dzień pisania tego artykułu, średnia cena jednego litra benzyny bezołowiowej Eurosuper 95 w Polsce to 7,58 zł, a średnia cena jednego litra oleju napędowego (ON) to 7,64 zł – obie jeszcze niedawno wynosiły niecałe 8 zł.
Jesteśmy w trakcie szybko rosnącej inflacji, w odpowiedzi na co rząd tymczasowo obniżył stawkę podatku VAT na paliwa z 23% do 8%. Spowodowało to przyhamowanie wzrostu cen benzyny, jednak musimy pamiętać, że nadal jest to traktowane jako rozwiązanie tymczasowe – stawkę podatku VAT na paliwa reguluje prawo europejskie, tak aby poszczególne kraje nie konkurowały ze sobą na tym polu, nie tworzyły się „raje paliwowe” na wzór rajów podatkowych i aby ograniczyć „turystykę paliwową”.
Będziemy zatem rozpatrywać składowe ceny benzyny w dwóch wariantach: z 2021 roku i z pierwszej połowy 2022 roku, czyli z obniżonym VAT-em.
Składowe ceny benzyny i oleju napędowego
Według raportów publikowanych przez BM Reflex, w dniu pisania artykułu (lato 2022 roku), składowe przedstawiały się mniej więcej tak:
| Benzyna Eurosuper 95 | Olej napędowy |
|---|---|
| 68% – cena netto | 70% – cena netto |
| 19% – akcyza | 14% – akcyza |
| 7,5% – podatek VAT | 7,5% – podatek VAT |
| 2% – opłata paliwowa | 4% – opłata paliwowa |
| 3,5% – marża stacji | 4,5% – marża stacji |
Natomiast według raportu POPiHN (Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego), średnio w 2021 roku składowe przedstawiały się następująco:
| Benzyna Eurosuper 95 | Olej napędowy |
|---|---|
| 47% – cena netto | 52% – cena netto |
| 28% – akcyza | 22% – akcyza |
| 19% – podatek VAT | 19% – podatek VAT |
| 3% – opłata paliwowa | 6% – opłata paliwowa |
| 3% – marża stacji | 1% – marża stacji |
W zależności od źródła liczby te są zawsze nieco inne, jednak zwykle nie odbiegają od podanych o 1 lub 2 punkty procentowe.
Widać więc wyraźnie, że przy standardowej stawce VAT na paliwo (23%), około połowa ceny, którą płacimy na stacji, to podatki: VAT, akcyza i opłata paliwowa. Za to przy obniżonym podatku VAT, rzeczywisty koszt paliwa stanowi już ponad 2/3 ceny.
Sama stacja zarabia na sprzedaży paliw niewiele – marża rzędu 3% to naprawdę niewiele. Dlatego dla stacji benzynowych tak ważna jest oferta dodatkowa – sklep czy gastronomia. Na tej działalności mogą bowiem zarobić znacznie więcej.
Czym są te wszystkie opłaty w paliwie?
VAT to tradycyjny podatek od towarów i usług, doliczany do każdego (prawie) kupowanego przez nas produktu lub usługi. Aktualne stawki VAT w Polsce to 23%, 8% i 5%. Skąd więc 7,5% i 19% w wyliczeniach powyżej? Licząc procentowo od całości, stawka VAT w wysokości 23% składa się na 19% ceny, a stawka 8% składa się na ok. 7,5% ceny.
Akcyza to specjalny rodzaj dodatkowego podatku, nakładanego przez rządy na wybrane produkty, np. energię, paliwa, alkohol, wyroby tytoniowe. W zamyśle podatek akcyzowy ma służyć ograniczeniu popytu na niektóre wyroby poprzez podnoszenie cen – czyli ograniczenie zużycia energii i spożycia szkodliwych substancji.
Jednak nakładanie go na produkty pierwszej potrzeby jak prąd lub paliwa, wydaje się po prostu doskonałym sposobem na zwiększenie wpływów do budżetu. Każdy bowiem korzysta z prądu i każdy, bezpośrednio lub pośrednio, korzysta z paliw (nawet jeśli nie masz samochodu to pewnie czasem jeździsz autobusem, a oprócz tego kupujesz produkty, które muszą zostać dowiezione z fabryki do hurtowni, następnie do sklepu i niejednokrotnie jeszcze do Twojego domu). Nie da się z tego zrezygnować.
Aktualne stawki akcyzy można sprawdzić na stronie Ministerstwa Finansów. Stawki dla paliw płynnych jak benzyna czy olej napędowy podawane są w złotych na 1000 litrów.
Opłata paliwowa to kolejny podatek, jednak w odróżnieniu od poprzednich, ma jasno określony cel: służyć finansowaniu budowy w Polsce dróg. Wprowadzono go z myślą, by za budowę dróg płacili faktycznie z niej korzystający, proporcjonalnie do tego jak często z nich korzystają. 80% dochodów z opłaty paliwowej zasila Krajowy Fundusz Drogowy, a pozostała część – Fundusz Kolejowy.
Zatem osoba, który nie posiada samochodu, nie zapłaci ani grosza opłaty paliwowej i nie dorzuci się do budowy dróg w większym stopniu niż pozostali. Kierowca jeżdżący okazjonalnie dołoży się już do budowy dróg, jednak w mniejszym stopniu niż kierowca, który codziennie pokonuje długie trasy, a więc więcej tankuje.
Stawki opłaty paliwowej również publikuje Ministerstwo Finansów.
W cenie netto benzyny w powyższych danych zawarte są jednak jeszcze inne opłaty: Opłata emisyjna to składka na rzecz zrównoważonego, niskoemisyjnego transportu, czyli m.in. rozwój elektromobilności i paliw alternatywnych. Opłata zapasowa natomiast zasila Fundusz Zapasów Interwencyjnych, część Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych. Te dwie opłaty to łącznie ok. 2% ceny benzyny.
Co jeszcze wpływa na cenę paliwa?
Znamy już składowe ceny paliwa, zastanówmy się zatem, co jeszcze wpływa na jej cenę.
Podstawowym czynnikiem kształtującym cenę paliw w Europie jest cena Ropy Brent na giełdzie w Londynie. Kurs podawany jest w dolarach amerykańskich za baryłkę (ok. 159 litrów).
Oczywiście im wyższe notowania, tym wyższe ceny detaliczne i stacje reagują na wzrosty niemal momentalnie. Niestety spadki kursu ropy rzadko są odzwierciedlane na stacjach w takim samym tempie, jak jego wzrosty. Paliwa w detalu tanieją dopiero, gdy kurs ropy obniża się na dłuższy okres.
Drugim istotnym czynnikiem jest kurs dolara amerykańskiego względem polskiego złotego (USD/PLN). Im droższy dolar (czyli słabszy złoty), tym droższe paliwo.
