Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) i Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

IKE oraz IKZE to programy służące do oszczędzania lub inwestowania pieniędzy z myślą o emeryturze. To, że emerytury w Polsce są i będą niskie, to fakt powszechnie znany. Ale czy będąc w szkole lub na studiach jest sens już w ogóle myśleć na ten temat? Tak! Jeśli nawet nie o emeryturze, to na pewno o oszczędzaniu na przyszłość, i to najlepiej takim, które oferuje ulgi podatkowe – czyli właśnie w IKE lub IKZE.

Oba programy mają podobną nazwę i służą podobnemu celowi, mają też kilka innych cech wspólnych:

• limity kwot, które można wpłacić w ciągu roku,
• możliwość założenia już od 16 roku życia (w przypadku osiągania dochodów z pracy zawodowej) lub od 18 roku życia bez dodatkowych warunków,
• możliwość wcześniejszej wypłaty środków,
• preferencje podatkowe.

Jednak różnic jest na tyle dużo, że opiszemy każdy program osobno. Na początek wypada jednak zaznaczyć, że nie trzeba wybierać pomiędzy IKE a IKZE, ponieważ można po prostu założyć oba rachunki – nie ma bowiem żadnego problemu w tym, żeby korzystać z obu programów naraz.

IKE – Indywidualne Konto Emerytalne

IKE to konto służące do oszczędzania z myślą o emeryturze, które może przybrać formę rachunku oszczędnościowego lub inwestycyjnego. To znaczy:

• albo będziesz otrzymywać oprocentowanie od wpłaconej kwoty tak jak na koncie oszczędnościowym,
• albo wpłacone przez Ciebie pieniądze zostaną ulokowane w fundusze inwestycyjne, który wybierzesz,
• albo będzie to rachunek maklerski, w ramach którego samodzielnie będziesz kupować akcje lub inne instrumenty giełdowe wg własnego uznania.

IKE można założyć już od 16 roku życia, jednak w przypadku osób od 16 do 18 roku życia:

• wpłaty możliwe są wyłącznie w tych latach, w których osiągnięto dochody z pracy, wykonywanej na podstawie umowy o pracę,
• wpłaty nie mogą przekroczyć dochodów osiągniętych z tytułu umowy o pracę.

Jaką kwotę można wpłacić na IKE?

Poza powyższymi ograniczeniami, obowiązuje roczny limit wpłat na IKE w wysokości 300% prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Limit ten podawany jest zawsze pod koniec roku poprzedzającego. W 2022 roku limit ten wynosi 17 766 zł.

Nie trzeba tej kwoty wpłacać na raz ani w konkretnych odstępach czasu. Najczęściej nie musisz w ogóle nic wpłacać, jeśli akurat nie masz kasy. Możesz zatem powiększać środki na IKE kiedy tylko Ci się podoba, a w przypadku wpłaty kwoty wyższej niż limit na dany rok, nadwyżka zostanie zwrócona (najczęściej na Twoje konto bankowe).

Jak Indywidualne Konto Emerytalne pomaga zmniejszyć płacone podatki?

W Polsce dochód z oszczędności oraz inwestycji jest opodatkowany. Podatek od zysków kapitałowych (potocznie zwany podatkiem Belki) wynosi 19% i dotyczy zarówno odsetek wypracowanych na koncie oszczędnościowym lub lokacie, jak i zysków z inwestycji giełdowych (sprzedaży akcji z zyskiem lub otrzymania dywidendy).

Zyski wypracowane w ramach IKE są zwolnione z tego podatku, co oznacza, że owe 19% zostaje na koncie i dalej pracuje. Jest to naprawdę istotne, ponieważ kwotę zaoszczędzoną na podatku po prostu inwestujesz dalej.

Powoduje to znaczne wzmocnienie siły procenta składanego i wyraźnie przyspiesza pomnażanie Twoich oszczędności.

Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku wypłaty pieniędzy wcześniej, niż określono w ustawie (o tym poniżej), trzeba będzie odprowadzić cały należny podatek – zwolnienie z podatku zadziała zatem tylko dla środków faktycznie trzymanych do późnych lat. Jednak nawet w przypadku konieczności wycofania kapitału przed osiągnięciem wymaganego wieku, i tak zaoszczędzisz. Nie będziesz bowiem płacić 19-procentowego podatku od zysków osiągniętych po drodze, tylko dopiero na samym końcu.

Oprócz tego, aby otrzymać zwolnienie z podatku Belki, należy:

• dokonywać wpłat na IKE w co najmniej 5 dowolnych latach, lub
• dokonać wpłaty ponad połowy wartości wszystkich wpłat na IKE nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty.

Kiedy i na jakich warunkach można wypłacić pieniądze z IKE?

Środki z IKE można wycofać zawsze, w części lub w całości. Jednak aby skorzystać z wspomnianego powyżej zwolnienia z podatku od zysków kapitałowych, należy zaczekać do ukończenia 60 roku życia, lub dla osób uprawnionych do wcześniejszej emerytury, do ukończenia 55 roku życia. Po osiągnięciu wymaganego wieku, można złożyć wniosek o wypłatę zgromadzonych środków w całości lub w określonych ratach.

Co się dzieje z IKE w przypadku śmierci posiadacza?

Posiadacz IKE może wskazać osobę lub osoby, które po jego śmierci otrzymają zgromadzony kapitał. Jeśli tego nie zrobi, otrzymają je spadkobiercy na ogólnych zasadach dziedziczenia. Osoba, która w ten sposób odziedziczy oszczędności zgromadzone na IKE, może je wypłacić albo przenieść na swoje własne IKE. Co istotne, w obu przypadkach środki te zwolnione są zarówno z podatku od dochodów kapitałowych (podatku Belki), jak i z podatku od spadków i darowizn.

IKZE – Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego

IKZE to rozwiązanie prowadzone podobnie jak IKE – w formie rachunku oszczędnościowego lub inwestycyjnego. Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego także można założyć już od 16 roku życia i w przypadku osób od 16 do 18 roku życia, tak samo jak w przypadku IKE:

• wpłaty możliwe są wyłącznie w tych latach, w których osiągniesz dochody na podstawie umowy o pracę,
• wpłaty nie mogą przekroczyć sumy powyższych dochodów.

Jaką kwotę można wpłacić na IKZE?

Roczny limit wpłat na IKZE jest niższy niż w przypadku IKE i wynosi 120% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego, lub 180% dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. W 2022 roku jest to zatem odpowiednio 7106,40 zł lub 10659,60 zł.

Podobnie jak w przypadku IKE, nie ma ustawowych wymogów co do minimalnej wpłaty w roku lub konieczności dokonywania regularnych wpłat.

Jak IKZE pomaga zmniejszyć płacone podatki?

Preferencje podatkowe to poza rocznym limitem wpłat druga najważniejsza różnica pomiędzy IKE a IKZE.

Po pierwsze, zyski osiągnięte w ramach IKZE, tak samo jak w przypadku IKE, są zwolnione z 19-procentowego podatku Belki (podatku od zysków kapitałowych). Po drugie, całość wpłat na IKZE wykonanych w ciągu roku można odliczyć od dochodu w rocznym zeznaniu PIT.

Polega to na tym, że w formularzu PIT podajemy sumę wpłaconych środków i kwota ta pomniejsza nasz dochód, który podlega opodatkowaniu. Czyli jeśli zarobisz w ciągu roku 30000 zł, a na IKZE wpłacisz 5000 zł, to zapłacisz podatek w wysokości takiej, jakbyś zarobił(a) 25000 zł.

Po trzecie, kapitał zgromadzony na IKZE podlega opodatkowaniu w momencie jego wypłaty:

• wypłata pieniędzy po ukończeniu 65 roku życia podlega opodatkowaniu w wysokości 10% (czyli niższemu niż podatek Belki lub podatek PIT),
• wcześniejsza likwidacja IKZE podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych, czyli wg stawki podatku dochodowego (PIT).

Kiedy i na jakich warunkach można wypłacić pieniądze z IKZE?

Swój kapitał z IKZE można wycofać zawsze, jednak aby wykorzystać ulgę podatkową, należy zaczekać do ukończenia 65 roku życia (czyli dłużej niż w przypadku IKE!) – środki mogą wtedy zostać wypłacone w całości lub w ratach.

W przypadku chęci lub konieczności wycofania kapitału przed osiągnięciem wymaganego wieku, niestety trzeba będzie odprowadzić należny podatek – czyli wypłaconą kwotę wykazać w rocznym zeznaniu PIT. W ten sposób „oddaje się” państwu dotychczas otrzymane ulgi. Oprócz tego, w odróżnieniu od IKE, środków z IKZE nie można wycofać w części, tylko zawsze w całości.

Co się dzieje z IKZE w przypadku śmierci posiadacza?

Kapitał zgromadzony na IKZE także podlega dziedziczeniu, a spadkobiercy muszą zapłacić 10% podatek, tak jak w przypadku planowanej wypłaty przez zmarłego posiadacza. Jednak kwota w ten sposób odziedziczona jest zwolniona z innego podatku – od spadków i darowizn.

Czy IKE i IKZE są płatne?

Samo założenie i prowadzenie IKE lub IKZE może być płatne, ale wiele instytucji nie pobiera takich opłat. Natomiast, gdy wybierasz wariant inwestycyjny, prawie na pewno pojawią się prowizje za kupno lub sprzedaż akcji lub jednostek funduszy.

Inwestując w fundusze musisz także liczyć się z tym, że każdy z nich pobiera opłatę za zarządzanie, różną w zależności od instytucji jak i rodzaju funduszu. Zazwyczaj jest to pewien procent w skali roku od zainwestowanych środków i opłata ta często jest po prostu wliczona w cenę jednostki funduszu (pomniejsza jej codzienną wartość).

Gdzie założyć IKE lub IKZE?

Oba programy mogą być prowadzone przez uprawnione instytucje, takie jak:

• banki,
• towarzystwa ubezpieczeniowe,
• domy lub biura maklerskie,
• fundusze inwestycyjne.

Niektóre banki oferują IKE lub IKZE, które tak naprawdę prowadzone są przez towarzystwa ubezpieczeniowe.

Czy można przenieść IKE lub IKZE z jednej instytucji do drugiej?

Tak! Można mieć tylko jedno IKE i jedno IKZE, ale wybór instytucji, w której się je założy, nie jest ostateczny. Taki transfer nie powoduje także konieczności zapłaty podatku od dotychczas osiągniętych zysków. Jednak prawo zezwala instytucjom pobierać dodatkowe opłaty za transfer środków do innej instytucji, w czasie krótszym niż rok od zawarcia poprzedniej umowy o prowadzenie IKE lub IKZE. Przed podjęciem decyzji o przenosinach trzeba więc upewnić się, że taka prowizja nie zostanie pobrana.

Czy można stracić pieniądze zgromadzone w IKE lub IKZE?

Niestety to możliwe, szczególnie w wariancie rachunku inwestycyjnego. Inwestowanie zawsze wiąże się z ryzykiem i utratą części lub całości kapitału. Fundusze, które wybierzesz mogą przynosić straty. Jeśli samodzielnie wybierzesz akcje lub inne instrumenty giełdowe do zainwestowania, one również mogą stracić swoją wartość.

Ważną kwestią jest również to, że gwarancją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego objęte są IKE i IKZE w formie rachunków oszczędnościowych prowadzonych przez banki – w razie scenariusza upadku banku z BFG odzyskamy kwotę do równowartości 100 tys. euro. Gwarancji takiej nie posiadają konta emerytalne w ramach których kupujemy akcje bądź jednostki funduszy inwestycyjnych.

Dlatego IKE lub IKZE opłaca się, jeżeli pomimo tego ryzyka inwestujesz lub zamierzasz zainwestować. Wykorzystanie do tego IKE lub IKZE powoduje znaczne oszczędności na podatkach, lecz nie wpływa na bezpieczeństwo Twojego kapitału.